مروری بر تولیدات سینمای ایران با موضوع اسرای جنگ تحمیلی/آزادگان در قاب سینما

یورنا بدون اغراق یکی از باشکوه ترین و پرافتخارترین جلوه های عرصه های تاریخی کشور عزیزمان ایران در اردوگاه های اسرای ایرانی تحمیل شده به خاک دشمن رقم خورد. رژیم بعث عراق بارها اعتراف کرده است که شاهد شورش بزرگ اسرا در این اردوگاه ها بوده است، تا جایی که گفته اند معلوم نیست ایرانی ها اسیر ما هستند یا ما اسیر آنها.
بارها و بارها در تاریخ پرتلاطم این مرز و بوم، خون بر خاک ریخته شده است تا آنچه ماندگار است این مرز و بوم گرانبها باشد. در میان همه این حماسه ها، مقاومت در سال های تلخ اسارت چیز دیگری است. چیزی که احتمالاً همه نمی توانند در زمان اسارت از عهده آن برآیند. مقاومتش هرچه باشد، آستانه تحمل انسان است.
اما در حقیقت چه عنصری است که آزادگان عزیز و عزیز ایران را در زیر سنگینی جسم و روح و جان این چنین شجاع و صبور کرده است؟ شاید پاسخ به چنین پرسشی فراتر از منطق عقل و خرد باشد.

یوسف گم شده برگرد..
34 سال پیش در چنین روزی فرزندان غیور ایران اسلامی به میهن بازگشتند. کودکانی که برای دفاع از وطن جان خود را فدا کردند و ایرانیانی که دل به دریا زدند و سختی های روز را برای آبروی پیرمردشان تحمل کردند. به نگهبانان آتش در تاریکی شب، جادوگران مقاومت و صبر در تاریکی درد، مردانی که در برابر طوفان ایستاده اند تا خانه از گزند آن در امان باشد. انسان های آزاد هر لحظه ایستاده و مرده اند و در تاریخ جاودانه شده اند. جاودانگی راز خود را با فرزندان خمینی در میان گذاشت.
سال 69 برای مردم ایران سالی پرتلاطم بود. جمهوری اسلامی ایران در گرمای تابستان در پنجم مردادماه با سربلندی توانست رزمندگان مدافع دین و ناموس و خاک کشور و اسیر دشمن را به میهن خود بازگرداند. اداره رسیدگی به امور سردبیران که در 31 مرداد 1348 تأسیس شد، با هماهنگی سایر نهادها، حدود 50000 سردبیر را با همین تعداد اسیر عراقی مبادله کرد.

به مناسبت سالگرد بازگشت آن عزیزانی که از غم فراق امامشان چشمانی خندان و لبی گریان داشتند، تعدادی از مهم ترین آثار و تولیدات فیلم و سریال با موضوع آزادکان را مرور می کنیم:

اگرچه سینمای انقلابی هنوز در این زمینه کم استفاده به نظر می رسد، اما برخی از آثار مهم این نوع فقر محتوا را تحمل کرده اند. در سال های پایانی دهه شصت که گرایش به آثار و تولیدات هنری کشورمان به ویژه در حوزه رسانه های تصویری معطوف به تولیدات دفاع مقدس بود، بیشترین میزان تولیدات سینمایی و تلویزیونی با موضوع بود. تقدیم به آزادیخواهان سرافراز کشورمان شد و تا اوایل دهه هفتاد آثار هنری در تلویزیون و سینما به زندانهای عراق رفت و بخشی از آنچه بر آزادگان در بستر سینما و تلویزیون گذشت را به نمایش گذاشت. دهه 1970 را می توان پربارتر از سایر دوره ها در پرداختن به این موضوع دانست.

حاج رسول رستگاری در «نبردی دیگر»
سریال ایرانی نبردی دیگر که بیشتر آن را با نام حاج رسول رستگاری به کارگردانی عبدالله بخیده و تهیه کنندگی مجید ملایی به یاد داریم در سال ۱۳۷۳ تولید و در سال ۱۳۷۴ از شبکه اول سیما پخش شد. تا حدودی در فرهنگ عمومی جامعه بخت با الهام از داستان ها و قصه های مختلف آن شوخی بود و اگر قهرمان و فداکار قبلاً در فرهنگ عامه «فردین» نامیده می شد، سریال «نبردی دیگر» فردین را به حج تغییر داد. رسول رستگاری.

نشانگر مثل بوی پیراهن یوسف است
اما بدون شک مهمترین اثر سینمایی که به موضوع زندانیان و آزادگان اشاره دارد، فیلم پسر براهان یوسف است. این اثر در سال ۱۳۷۴ با سناریوی ملودرام نوشته ابراهیم حاتمی کیا و داریوش مودبیان، نمایشی بی نظیر به نویسندگی علی نصاریان، موسیقی مجید تزمی، تهیه کنندگی مجید مدرسی و کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا عرضه شد.
«بوی پیراهن یوسف» پس از گذشت چندین دهه از تولید و نمایش آن، همچنان کار می کند و با شنیدن صدای دوردست موسیقی آن، در ذهن و خاطره می ماند. بی شک یکی از مهم ترین و بهترین آثار تولید شده در تاریخ سینمای دفاع مقدس و از برجسته ترین آثار ابراهیم حاتمی کیا است.

فیلم «بوی پیراهن تو» یوسف برخلاف دو اثر آخر حاتمی کیا بسیار پرمخاطب است. درامی که ابراهیم حاتمی کیا در بوی پیراهن یوسف می آفریند، اثری چند وجهی و چند بعدی، بوی پیراهن یوسف. این شعر است که شامل بو و طعم نیز می شود، در آستانه برخورد بزرگ بین ادبیات و سینما، شکی نیست که گیرنده های حسی شما با دیدن بوی پیراهن یوسف تحریک می شوند. صرف نظر از منطقه و سرزمینی که اهل آن هستید.

جسورانه، مانند “رویاهای بیداری”
اگر بوی پیراهن یوسف را بهترین و مهم ترین فیلم پرداخته به موضوع آزادگان بدانیم، تردیدی نیست که حساس ترین و مهم ترین اثر را نیز باید به اثر جسورانه محمدعلی بش آهنجر نسبت داد.
فیلم سینمایی «رویاهای بیداری» ساخته محمدعلی بش آهنجر از زاویه ای متفاوت و حساس به زندگی زندانیان می پردازد.
«رویاهای بیداری» داستان زنی به نام رخشان با بازی هینگمی قاضیانی است که شوهرش به جبهه می رود و دیگر برنمی گردد. پس از مدتی خبر شهادت او می رسد و پس از مدتی رخشانا با برادر شوهرش ازدواج می کند. سال ها بعد کمیته مفقودین گزارش داد که ایوب زنده است و به زودی به وطن خود بازخواهد گشت و این آغاز چالش های جدیدی برای رخشانه است.

حقیقتی دراماتیک درباره «23 نفر»
در دهه 90 با اینکه آثار کمی در این زمینه تولید می شد اما شاهد فیلم های باکیفیتی بودیم. بدون شک یکی از مهمترین و بهترین آثاری که در مورد رزمندگان و اسرا صحبت می کند، فیلم «23 نفر» ساخته مهدی جعفری است. این فیلم الهام گرفته از واقعیت تاریخی و برگرفته از خاطرات 23 رزمنده جوان ایرانی است که در جریان جنگ ایران و عراق در سال 1361 به اسارت نیروهای عراقی درآمدند.

آتشین و هیجان انگیز، مثل «شماره 10».
یکی از جدیدترین آثاری که به وضعیت اسرا در اردوگاه های عراق می پردازد، فیلم شماره 10 ساخته حمید زرگری نژاد است. «شماره 10» دارای اکشن هیجان انگیز و هیجان انگیز است و مانند 23 نفر بر اساس یک داستان واقعی نوشته شده است.
«شماره 10» داستان یک افسر ارتش جمهوری اسلامی ایران است که پس از اسارت در یکی از اردوگاه‌های رژیم بعث، قصد دارد از اردوگاه فرار کند. این فیلم حال و هوای پرتنش و التهابی دارد و اثری موفق در ایجاد ترس و هیجان در مخاطب محسوب می شود.

هنرمندانه و غرورآفرین، مثل «اتوبوس شب»
«اتوبوس شب» در بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و نامزد چهار جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، خسرو شکیبایی بهترین بازیگر مرد و مهرداد صدیقیان بهترین بازیگر مرد شد. در میان این نامزدها، فیلم اتوبوس شب تنها دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد برای خسرو شکیبایی بود. این فیلم سیاه و سفید برنده جوایز مختلفی از جشنواره فیلم فجر و جشنواره دارالسینما در زمینه کارگردانی، فیلمنامه و بازیگری شد.

کیومرث پور احمد داستان اتوبوس شب را پنج بار در 9 ماه بازنویسی کرد. این فیلم بر اساس کتاب «قصه های شهر جنگ» اثر حبیب احمدزاده ساخته شده است.
فیلم «اتوبوس شب» درباره سرباز جوانی به نام عیسی است که به عنوان راهنما مأمور می شود چند اسیر عراقی را با اتوبوس و راننده آن به اردوگاه بیاورد. در طول مسیر تا رسیدن اتوبوس به کمپ اتفاقاتی می افتد. داستان فیلم در یک شب می گذرد و در این بازه زمانی و بر اساس اتفاقات جاده رابطه ای بین نوجوان، راننده اتوبوس و اسرای عراقی شکل می گیرد.

«اخراجی ۲» تنها ژانر کمدی است
یکی از واریاسیون های آزادکان کمدی «تردون ۲» محصول سال ۱۳۷۸ است که موفقیت «تردون ۱» را ادامه داد و این بار شخصیت های اصلی فیلم در بازداشتگاه عراق دستگیر شدند. با وجود اینکه دومین اثر مسعود دی نمکی به اندازه «اخراج اول» مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت، اما کارشناسان این اثر را اثر مهمی نمی دانند که به لحاظ ساختاری و با مشکلات عدیده ای که در سناریو وجود دارد، خلاف قوانین سینما باشد.

دوران یککا تازی جمشید هاشم پور
آثار دیگری که برخی از آنها به موضوع اسارت مربوط می شود در سال های اخیر یا دور تولید شده اند که از آن جمله می توان به فیلم «فرار از اردوگاه» به کارگردانی حسن کاربخش محصول 1372 و جمشید هاشم پور در سال 1372 اشاره کرد. نقش سرگرد عباس حلمی. این فیلم داستان یک افسر خلبان را روایت می کند که پس از به دست آوردن اطلاعات مهم در یک عملیات شناسایی به اسارت نیروهای عراقی در می آید.
از دیگر آثار شاخص می توان به فیلم های «شیمی» به کارگردانی احمدرضا درویش، «شونا باران بیمار من» به کارگردانی سعید سهیلی، «نگهبان» به کارگردانی احمد مرادپور، «دوئل» به کارگردانی احمدرضا درویش، «دست های خالی» به کارگردانی اشاره کرد. ساخته ابوالقاسم طالبی و فیلم «نفوذی» نیز «به کارگردانی احمد کاوری و محمد فیروزی بخشی از آزادی زندانیان سرافراز کشورمان را به اکران نقره ای سینما آورده است.

خاطرات آزادگان، سرمایه های ملی
شکی نیست که برای آزادگان دفاع مقدس که در هیچ شرایطی کمر خم نکردند و شجاعت را درس درد و رنج ساختند، هر چه می نویسم و ​​عکس می کنم کافی نیست. این در حالی است که متأسفانه تلویزیون و سینما در کشور ما به این موضوع کم توجهی کرده اند و این در حالی است که نهادهای ذیربط مانند سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این موضوع توجه داشته اند. . او در این زمینه به او توجهی که شایسته او بود نکرد.
شاید زمان آن فرا رسیده است که زندگی معنوی آزادگان دفاع مقدس را به تصویر بکشیم و مصائب این عزیزان را در اردوگاه های رژیم بعث در اوج غرور و سربلندی به تصویر بکشیم و با شجاعت آنها در تمسخر رنج و درد. و مرگ، بیایید تصمیم خود را بگیریم. زیرا این یکی از مهم ترین بیانات مقام معظم رهبری است که در 4 مرداد 1391 در دیدار جمعی از زندانیان و آزادگان فرمودند:
صادقانه بگویم، در این بیست و دو سالی که از بازگشت اسرای عزیز و آزادگان سرشناس ما می گذرد، ما باید خیلی بیشتر از آنچه که باید نوشته شده باشد، در این زمینه کار نشده است فیلم های هنری درباره وضعیت آزادیخواهان ما در اردوگاه ها و زندان ها.

رهبر انقلاب در ادامه سخنان خود بر ضرورت تولید آثار هنری با الهام از خاطرات آزادگان تاکید کردند و خاطرنشان کردند:

«فیلم‌های خوب باید ساخته شود، باید خاطره‌هایی که امروز گفته می‌شود، در آن‌ها یک عالمه حرف وجود دارد و به نظر من، چه خوب است. همان خاطراتی که امروز گفته شد باید در رادیو و تلویزیون منتشر شود: اینها سپرده های ماست و اینها سرمایه های ماست که اسلام و تشیع را حفظ کرد و جمهوری اسلامی را به قدرت رساند باعث افتخار و سربلندی ملت ایران در دنیا شد و این یکی از جنبه های قضیه است.

انتهای پیام/