شکوه یلدا ایران باستان‌ تا نفوذ در قلب اروپا – یورنا

زهرا زرچیناس دانشمند و زبان شناس ایرانی و از اعضای هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با درجه استادی گفت: شب یلدا یا چله آخرین شب پاییز و طولانی ترین شب پاییز است. سال در نیمکره شمالی زمین؛ به طور کلی، همه جشن‌ها و آیین‌های ایرانی ریشه در رویدادهای کیهانی دارند و شب یلدا هم همینطور. کلمه یلدا در اصل سریانی است و از طریق مسیحیان سریانی وارد زبان فارسی شده و به معنای تولد و تولد است.

وی افزود: در تقویم سنتی ما سه شیله وجود دارد که یکی در تابستان و دیگری در زمستان است. در زمستان شیله بزرگ و دیگری شیله کوچک است و علت نامیدن شب یلدا به شب شیله این است که شیله بزرگ از روز اول زمستان تا روز یازدهم بهمن اتفاق می افتد. البته نام یلدا ریشه های دیگری نیز دارد. از سوی دیگر، برخی معتقدند واژه یلدا شامل دو بخش یلدا می‌شود که همان ریشه کلمه سال در زبان انگلیسی است و همچنین از کلمه «دا» در زبان انگلیسی برگرفته از کلمه روز است. یعنی روز و روشنایی آمده و با هم می توان به ریشه کلمه یلدا با عنوان سال روشن توجه کرد. اما این واژه مرکب مستقیماً به این شکل در زبان اوستایی وجود ندارد.

آنها از زمان سلطنت داریوش اول تا به امروز متولد شده اند

این محقق و زبان شناس ایرانی خاطرنشان کرد: در اوستا و کتیبه های ایران باستان از یلدا خبری نیست و اولین نشانه های ذکر آن در نوشته های ابوریحان و تاریخ کردزی است که در اوایل به این موضوع اشاره کرده اند. قرن پنجم هجری ولی در آن زمان آن را دی خرمه یعنی ماه خورشید می گفتند و روز اول دی خرمه را گلاب می دانستند که روز خالق است سپس روز اول ماه دی را. آوریل. نوروز خیلی مهم بود. در واقع معتقدند خورشید در این ماه دوباره متولد می شود و روزها طولانی تر می شوند.

زرشان گفت: در کتب مذکور آمده است که پادشاهان ایران جامه های سفید با گل رز می پوشیدند و با دهقانان بر سر سفره می نشستند و به شکایات آنان گوش می دادند. در واقع با این اعتبار می توان گفت که در ایران باستان جشنی دهقانی با قدمت هزار ساله بوده و حتی در زمان داریوش اول هخامنشی برگزار می شده است.

وی خاطرنشان کرد: داستان دیگری که ذکر شد این است که در اواخر قرن دوم میلادی، همزمان با آغاز پادشاهی اشکانیان در ایران، پیامبری در شب یلدا توسط دو نفر از آب بیرون آورده شد دلفین ها و به همین دلیل در آیین مهری که نام این پیامبر از آن گرفته شده است، شب یلدا را معادل میلاد مهر می دانند و پیروانش معتقدند مهر در جریان یک رویداد نجومی و از بدو تولدش به دنیا آمده است. ، خورشید برای مدت طولانی تری در آسمان می ماند.

جشنواره شیرگانی، شبی که به اروپا رسیده است

این دانشمند ایرانی با بیان اینکه ابوبریهان معتقد است مردم شب چله را می شناسند اما آن را به نام یلدا جشن نمی گیرند، ادامه داد: علت پیدایش این شب این است که تاریکی در ایران باستان نماد شیطان بوده است. و از آنجایی که یلدا طولانی ترین شب سال است و شیطان برای ایرانیان بیشتر دوام می آورد، شب غم محسوب می شود و برای رفع این غم شمع و چراغ روشن می کنند و به این ترتیب عوامل شیطانی را از بین می برند. و این کار را کردند، به طوری که این شب را شب الأنوار یا شب نور نیز می نامیدند، زیرا مردم به خانه یکدیگر می رفتند و چراغ ها را با خود می بردند.

زرشان خاطرنشان کرد: این جشن از ایران به روم باستان نیز سرایت می کند و به آن عید ساتورنالیا می گویند و معتقدند مسیح (علیه السلام) در این شب متولد شده است و شاید جشن میلاد نیز ریشه داشته باشد. در این باورها و شواهد بر این امر بسیار است و در این زمینه می توان به شعر زیر اشاره کرد:

حرف من به خاطر حرف تو معروف شد و شاید
که نام بلندی از نام مسیح پیدا کرد، یلدا

وی تصریح کرد: این جشن ها بعدها در فرهنگ ایرانیان جایگاه ویژه ای پیدا کرد و حتی در دوران اسلامی نیز ادامه یافت، از جمله آداب و رسومی که امروزه انجام می شود، گرد هم آوردن خانواده ها است که باعث تحکیم پیوندهای خانوادگی و غذاهای خاصی مانند هندوانه می شود و عنوان آن نشان دهنده سلامتی است. و طول عمر انار نماد شادی، عشق و باروری و آجیل علاوه بر شیرینی های متمایز، نماد برکت و فراوانی است. پوشیدن لباس های سنتی، فال گیری، قصه گویی و شاهنامه خوانی از جمله اقداماتی است که باعث می شود سنت ها و فرهنگ ایرانی به نسل جدید منتقل شود.

یلدا، شبی پر از پند و پیام روشن

دانشمند ایرانی می گوید: شایان ذکر است که این شب در کشورهای دیگر مانند پاکستان، شرق آسیا، آمریکای جنوبی، اسکاتلند و حتی غرب آفریقا با نام های مختلف جشن گرفته می شود و در سال 2008 در فهرست معنویات کشورمان قرار گرفت. میراث برای حفاظت، ترویج و اشاعه فرهنگ باستانی چند هزار ساله باید مورد توجه قرار گیرد.

زرچنس ادامه می دهد: به طور کلی شب یلدا فرصتی برای با هم بودن و شاد بودن است، در واقع میراثی از نیاکانمان است که به ما می آموزد از تمام لحظات زندگی برای با هم بودن بهره برداری کنیم و حتی یک شب تاریک و سرد را می توان در کنار هم قرار داد. بگذار با هم بودنمان گرم باشد و بهانه ای باشد برای خاطرات خوب. یلدا می‌گوید بلندترین شب سال نیز به صبح می‌رسد و تاریکی برای همیشه باقی نمی‌ماند، که سعدی چنین بیان می‌کند:

《حموز با همه درد من امید شفا است/ که آخرین شبان یلدا بود》

یلدا علاوه بر نمایش فرهنگ غنی ایرانیان، فرصتی برای دور هم جمع شدن و دوری از دغدغه هاست، فرصتی که در آن محبت و محبت دوستان و خانواده، شبی طولانی و سرد را گرم می کند و خاطرات بسیاری را رقم می زند.