نام جزایر ایرانی در سفرنامه ۲۰۰ سال پیش ماموران انگلیس – یورنا

به گزارش «یورنا» به نقل از خبرگزاری کتاب ایران، بر اساس اطلاعات مکتوب، جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک تا مدت ها مانند دیگر جزایر دهانه هرمز بوده است. مانند فارور و ابوموسی در سرزمین های آبی و خاکی ایران و تحت فرمانروایی فرمانروایان و شاهزادگان ایرانی به این جزایر فرستاده شدند. اما سال ها بعد، در اوایل قرن بیستم و در سال های اول پس از جنگ جهانی اول، دولت انگلیس با کمک گشت دریایی خود در آب های خلیج فارس و اقیانوس هند از فعالیت گمرکات و مالیات ایران جلوگیری کرد. مقامات این جزایر (الاقتری، 1357).

از سوی دیگر افسران انگلیسی در قرن نوزدهم یعنی قبل از این اقدامات دولت انگلیس که از این مناطق بازدید می کردند، در سفرهای خود طول و عرض جغرافیایی و مکان تنب بزرگ و کوچک را با جزئیات و دقت محاسبه می کردند و چیزهایی در سفر آنها وجود دارد.

در زیر داستان سفر سه مامور مشهور بریتانیایی دوره فتحعلی شاه قاجار، سروان سرجان مالکوم، جیمز موریا و جان مک‌دونالد کینیر در ایران آمده است:

سروان انگلیسی سر جان مالکوم، افسر مأموریت دولت بریتانیا در دربار فتحعلی شاه قاجار، در کتاب «خاطرات هیئت سرجان مالکوم به دربار ایران در سال‌های 1799، 1800 و 1801 میلادی» می‌نویسد: «در 29 آوریل، 1801 پس از میلاد، در طلوع خورشید از جزایر تنب بزرگ و ما از جزیره کوچک گذشتیم. کشتی های خصوصی فرانسوی بین این جزایر رفت و آمد داشتند. (مالکوم، 1363، 95)

جیمز موری، دیپلمات و نویسنده انگلیسی قرن نوزدهم. کارگزار سیاسی دوره فتحعلی شاه قاجار در سال 1808 به عنوان منشی سفیر انگلیس هارفورد جونز به ایران سفر کرد. او در جلد دوم کتابش با عنوان «سفر جیمز موریا» می‌گوید: «بیستم بهمن ماه، پس از دیدن جزیره قشم، به دو جزیره معروف به تنب بزرگ و کوچک رسیدیم که نام فارسی آنها «گنبد» است. تنها جاهایی که گیاهان داشتند تنب بودند.» ما عرض جزیره کخ تنب را 26 درجه و 15 دقیقه در طول شرقی محاسبه کردیم عرض جزیره تنب بزرگ را 26 درجه و 14 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی آن 55 درجه و 19 دقیقه 45 محاسبه کرد. یک دوم شرقی فاصله بین تنب بزرگ و تنب کوچک 7.8 مایل است (موریا، جلد 2، 62).

جان مک‌دونالد کینیر، کارگزار بریتانیا در دوره فتحعلی شاه قاجار نیز در سال 1810 به ایران سفر کرد و برای اطلاع دولت هند بریتانیایی از اوضاع جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران، آنچه را که دید، ثبت کرد. او را در کتابی با عنوان «خاطرات جغرافیایی امپراتوری ایران» شنیدم. او در خاطرات خود طول و عرض جغرافیایی تنب بزرگ و کوچک را اندازه گیری کرد و نوشت: «تنبس بزرگ جزیره ای است به طول سه مایل و عرض کشتی ها در فاصله نیم مایلی از ساحل آن کوچکتر از تنبز بزرگتر است و چهار مایل دورتر از آن است و باید با احتیاط رفتار کرد. (کنر، 2015، ص 21)

همانطور که در این سفرنامه ها اشاره شد، کشتی ها بین این دو جزیره حرکت می کردند، از طرفی موقعیت جغرافیایی، طول و عرض جغرافیایی این دو جزیره برای این ماموران موضوع مهمی محسوب می شد و به تفصیل به آن اشاره می کردند.

————————————
منابع

ایغتاری، احمد، 1357، تاریخ تاریخی جزایر چهارگانه در خلیج فارس. مجله یگما، سال سی و یکم، شماره 1، ص 11. 46-49.

کینیر، جان مکدونالد، 1395، خاطرات جغرافیایی امپراتوری ایران. ترجمه شهرزاد رضایی مقدم. تهران: پژوک خرد پارسیان.

مالکوم، سر جان، 1363، مجله سفر هیئت سرجان مالکوم به دربار ایران در 1799، 1800، 1801. نوشته ویلیام هالینگبری. ترجمه امیرهوشنگ امینی. تهران: کتاب سیره.

مورا، جیمز جاستینیان، 2006، سفرهای جیمز مورآ. ج.2. ترجمه ابوالقاسم سیری. تهران: ویرایش.