منشاء مشکلات حفاظت از آثار تاریخی اصفهان کجاست؟ – یورنا
به گزارش «یورنا» به نقل از یورنا، استان اصفهان شامل بیش از 22 هزار بنا و بنای تاریخی است که از این تعداد 1850 بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و هفت مورد آن در ثبت جهانی چقدر است ? بودجه میراث در کشور؟ چرا هر روز خبر تخریب یک یا بخشی از یک اثر تاریخی مهم و منحصر به فرد شنیده می شود؟ روند تخریب و بی توجهی به مرمت و حفاظت از آثار تاریخی تا چه حد خواهد رسید؟
محسن افشار، معمار و مرمت بناهای تاریخی وی بزرگترین مشکل حوزه میراث فرهنگی را ادغام میراث فرهنگی در حوزه گردشگری و صنایع دستی در دوره دولت دهم عنوان کرد و گفت: متأسفانه پیش از آن مدیران موثری در حوزه میراث فرهنگی وجود نداشتند و این امر بخش، زندگی خصوصی مدیران و دولت‌ها بود، اما با ادغام میراث فرهنگی با بخش گردشگری، دیدگاه‌های گردشگری بر بخش میراث فرهنگی سایه انداخته و نگاه تخصصی به میراث فرهنگی حذف شده است.
وی ادامه داد: مدیر اداره گردشگری هیچگاه متوجه مشکلات مرمت و حفاظت بنا نمی شود در حالی که شرط اول هر بنای حفاظت از آن است در غیر این صورت حضور گردشگران باعث تخریب بیشتر می شود. بنابراین مدیری که با میراث فرهنگی کار خواهد کرد باید از حفاظت، مرمت و ویژگی های بناهای تاریخی آگاهی کامل داشته باشد، اما متاسفانه مدیران میراث اغلب از ابزار و الزامات کار در این زمینه و بلایای ما آگاهی کامل ندارند. شاهد نتیجه این دیدگاه ها هستند.
افشار تصریح کرد: زمانی که مدیری نسبت به مسائل میراثی، مشکلات ساختمانی، مرمت و سایر مسائل مربوط به آن آگاهی، آگاهی و اشراف کامل نداشته باشد، به ناچار کار را به عوامل و ادارات زیرمجموعه واگذار می کند و گاهی کارگزاران نیز از بی اطلاعی مدیران سوء استفاده می کنند. مشکل اصلی ما عدم آموزش مدیران در طول سالیان، کوتاه بودن مدت مدیریت است که باعث اتخاذ تصمیمات ناگهانی و نسنجیده و گاهاً حاکم شدن روابط و معاملات مختلف در سازمان است که جامعه تخصصی را مستثنی می کند. در حالی که این کارها باید با مشاوره و استفاده متخصصان انجام شود، همانطور که استاد حسین آقاجانی صنعتگران و پیمانکارانی را به گروه میراث آورد که هنوز هم از آنها استفاده می شود.
به دنبال ارزان …
این معمار و مرمتگر بناهای تاریخی با اشاره به مشکلات به وجود آمده در مرمت مسجد جامع عباسی گفت: متأسفانه گاهی پیمانکارانی که با میراث کار می کنند بر اساس روابط انتخاب می شوند و یا در شرایط بدتر برنده پروژه می شوند. مناقصه است و این موضوع بزرگترین مشکلی است که باید در مناقصه و مزایده مرمت بنای تاریخی مطرح شود که امری مهم، تخصصی و حیاتی است وقتی فردی دچار بیماری سختی می شود به دنبال یک دکتر ارزان قیمت باشید، بلکه به دنبال فردی با تخصص، تجربه و تخصص است که بتواند بیماری را درمان کند، اما او از بازسازی یک گنبد قدردانی می کند ما در نوع خود بی نظیر نیستیم و به جای تجربه به دنبال آن هستیم قیمت ارزان برای حل پروژه
وی با اشاره به اینکه افراد در اداره کل میراث فرهنگی به طور کلی دارای سمت کارمندی هستند، تاکید کرد: کار در این اداره مستلزم اشتیاق، توجه و تجربه است و متاسفانه این امر به دلیل عدم تعصب، علاقه و روش علمی است. به این فضا که در بسیاری از مواقع چون قرار است به مجموعه ای پول تزریق شود، میراث با همکاری شهرداری به راحتی بخشی از بافت تاریخی یا خانه های تاریخی را تخریب می کند و بعد افراد ناآگاه و مغرض به راحتی ادعا می کنند که این مکان بوده است. بازسازی شد. بدون ارزش تاریخی با بررسی تحصیلات برخی مدیران متوجه می شویم که تعداد کمی از مدیران دارای تحصیلات مناسب هستند و این یک مشکل است.
افشار با اشاره به اینکه مدیریت این مجموعه در راس هرم حل مشکلات میراثی است، گفت: اگر مدیری انتخاب شود که دانش و شعور میراث فرهنگی را داشته باشد و از کارشناسان مشاوره بگیرد، بسیاری از مشکلات به خودی خود حل می شود.
تجربه خوب
امیرحسین کریمی، عضو هیئت علمی گروه حفاظت از آثار هنری دانشگاه هنر اصفهان وی همچنین با اشاره به اینکه استان اصفهان بخش بزرگی از آثار ملی و رکوردهای جهانی را در اختیار دارد، گفت: به نظر می رسد اصفهان سهم زیادی از بودجه میراث کشور نداشته باشد. وضعیت اصفهان چه از نظر تعداد کارشناسان و چه از نظر بودجه متناسب با تعداد مشاغل و نیاز استان نیست، بنابراین اگر وضعیت نیروی کار فعال در میراث اصفهان و دستگاه اداری حاکم باشد. سیستم به همین شکل است که الان هست، نمی‌توانیم از کسی که مدیری داشته است انتظار تغییر زیادی داشته باشیم
وی ادامه داد: بهترین مرمتگر و متخصص در سیستمی که او را محدود می کند نمی تواند به طور موثر کار کند، در حالی که ما در سال های اخیر تجربه بسیار خوبی داریم، طی دهه 70 اداره میراث به این نتیجه رسید که دستگاه های ادارات میراث در استان‌ها قادر به تحمل بارهای سنگین نبودند، بنابراین سازه‌ای به نام پایگاه‌های تحقیقاتی ایجاد کرد که دفاتر فنی تخصصی برای انجام وظایف خاصی که در استانداری‌ها وجود داشت و میراث استانداری‌ها قادر به انجام آن نبودند در آن زمان تأسیس شد و هنوز بقایایی از این دفاتر در حال فعالیت هستند.
وی افزود: در آن زمان این پایگاه ها بودجه مستقلی از تهران داشتند و محدودیتی در تشریفات اداری نداشتند. تاریخ ابیانه به یک اداره میراث جداگانه نیاز دارد و نیروی کار میراث در استان قادر به جمع آوری آثار ابیانه نیست. حاصل تأسیس اداره میراث، حضور دائمی و دوره ای کارشناسان مقیم، مرمتگران متخصص و کارشناسان در ابیانه بود.
کریمی تصریح کرد: این دفاتر به حدی پیشرفت کرده اند که در یکی از آنها دیدم حدود 50 نفر به عنوان کارگر اصلی، مرمتگر، کارگری و … مشغول به کار بودند. این سازه توانست سنگ‌های بزرگ را از زیر پای میراث استان‌ها حذف کند، زیرا پروژه‌های زمین‌های باقی‌مانده را که سال‌ها هیچ‌کس نتوانسته بود اجرا کند، حل کرد. مثلا امروز مسجد افشوی، مسجد امامزاده و مسجد شاه کرم بلاتکلیف مانده اند و اینها مسائلی است که به عمر کوتاه مدیریت مدیری نمی رسد و با این مدیریت ها و نظارت های کوتاه مدت و متغیر می توان. کار با دقت، تخصص، برنامه ریزی و کاری که در درازمدت نخواهد بود. اما اگر ساختاری ایجاد شود که دارای ضامن متخصص و شامل افرادی باشد که در منطقه مانده و از شرایط آنها اطلاع داشته باشند، امکان بررسی و حل و فصل پروژه ها وجود خواهد داشت. اما الان مثلاً می بینیم که پروژه مهمی به فردی خارج از استان واگذار می شود که هیچ اطلاعی از تاریخ و سابقه ندارد و دیگر آن را نخواهد دید.
این استاد دانشگاه گفت: سال هاست در اصفهان موزه بزرگی وجود ندارد و هنوز هم قول هایی در این باره داده می شود اما چنین پروژه ای به عمر کوتاه اداری یک نفر نمی رسد. امروز پروژه های اورژانسی زیادی وجود دارد که سال هاست اجرایی نشده و مردم و مسئولانی که می آیند از شرایط و مراحل انجام شده بی اطلاع هستند.
یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: امروزه مدت زیادی از تاسیس این سازه ها نمی گذرد و بسیاری از مردم و کارشناسان میراث به یاد دارند که چگونه این سازه توانسته مسائل پیچیده میراث را با دستاوردهای بسیار خوب حل کند، بنابراین شاید تنها راه باشد. برای بهبود کار سازمان میراث باید ساخت این سازه ها سریع، بادوام و با تجربه باشد.
پروژه جدی باستان شناسی در اصفهان نداریم
علی شجاعی اصفهانی، عضو هیئت علمی، گروه باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان وی همچنین با اشاره به اینکه مشکل اصلی و برجسته اصفهان بی توجهی به آثار باستانی این شهر و استان است که یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین شهرها و مناطق تاریخی ایران است، گفت: شاید در میان استان های کشور باشد کشور و با توجه به غنای آن، در مورد شهر اصفهان، کمترین آمار کاوش های باستان شناسی مربوط به بیگ اصفهان را دارد، به طوری که زمینه برای اجرای پروژه های جدی باستان شناسی با برنامه ریزی بلندمدت در اصفهان وجود دارد.
وی ادامه داد: تعدد بناهای تاریخی باعث شد تا توجه اصلی مجموعه میراث فرهنگی به حفظ، مرمت و گردشگری باشد و مهمترین جنبه در این زمینه که برنامه های میدانی باستان شناسی و ارائه آن به جامعه علمی و علاقه مند است. نادیده گرفته شده است. این در حالی است که ثروت اصفهان در دوران اسلامی اهمیت خود را در دوران تاریخی و پیش از تاریخ نشان می دهد که ما شواهد و آثار کمی از آن دوره ها و البته خود دوران اسلامی در دست داریم.
یکی از اعضای هیات علمی باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان با تایید این مطلب گفت: اصفهان را می توان از نظر باستان شناسی در سه بعد در نظر گرفت و فعالیت های میدانی وسیعی را انجام داد که ابتدا شهر اصفهان را به عنوان شامل می شود. یکی از قدیمی ترین شهرها و مراکز فرهنگی ایران و جهان است. دوم حوضه آبریز زاینده رود به عنوان تنها رودخانه چندساله میان فلات ایران از بالادست چادگان و کوهرنگ تا پایین دست تالاب جفخونی و سوم کل استان اصفهان است که باید به کوچکتر تقسیم شود. بخش ها تقسیمات فرعی از نقاط مختلف کشور مانند جنوب، جنوب شرق و جنوب غرب، اطلاعات بیشتری از مطالعات میدانی باستان شناسی به دست می آید، اما وقتی به مرکز و اصفهان می رسیم، متاسفانه اطلاعات، بررسی ها و کاوش ها کمتر می شود.
شجاعی تاکید کرد: مدیران فعلی و آینده و هر تصمیم گیرنده و حامی باید در این زمینه برنامه داشته باشد چرا که عدم برنامه ریزی و عدم فعالیت منسجم باعث شد چندین بار حفاری های بدون مجوز در مناطق مختلف انجام شود که این امر منجر به خسارات وارده به منطقه شد. منطقه سایت ها و ویرانی مال آنها باشد
شجاعی بیان کرد: یکی از جلوه های بی توجهی به لایه های تاریخی در شهر اصفهان، ساخت و ساز در ایستگاه های مترو است به گونه ای که منجر به تخریب گسترده در لایه های تاریخی شهر شده و فرصت خوبی است که می تواند به درک درستی منجر شود. از گذشته شهر برای کارشناسان و علاقه مندان متأسفانه به دلیل عدم توجه و عدم شناخت مناسب، اداره کل میراث فرهنگی قادر به اطلاع رسانی به مدیران شهری از اهمیت آثار و شواهد تاریخی نیست. علائم را می توان در ایستگاه های مختلف ردیابی کرد.
