فارغ‌التحصیلان در بن‌بست بیکاری/ چرا زنان تحصیلکرده بیشتر از مردان بیکارند؟

اقتصاد آنلاین _ ندای مؤمن؛ بررسی وضعیت کاری فارغ التحصیلان یکی از موضوعات مهم و حیاتی در جوامع امروزی است که تأثیر مستقیمی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد. فارغ التحصیلان به عنوان نیروهای تحصیل کرده و متخصص نقش اساسی در بهبود وضعیت بازار کار و پیشبرد صنایع مختلف دارند. اما میزان اشتغال این افراد و تطابق شغل آنها با رشته تحصیلی همواره دغدغه دانشگاه ها، سیاست گذاران و خود فارغ التحصیلان بوده است.

بررسی وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان می تواند تصویر روشنی از نقاط قوت و ضعف نظام آموزشی و نیازهای بازار کار ارائه دهد و راهکارهایی برای ارتقای اشتغال پذیری این قشر مهم از جامعه ارائه دهد. بر اساس گزارش سرشماری نیروی کار در بهار 1403 هجری شمسی می توان به این نکته اشاره کرد که حدود 892333 نفر از فارغ التحصیلان آموزش عالی کشور در بهار 1403 هجری قمری یا به عبارتی نرخ بیکاری 15 ساله بیکار بوده اند. – نسبت جمعیت سالمند و فارغ التحصیلان آموزش عالی به 11.6 درصد رسید. در صورتی که نرخ بیکاری فارغ التحصیلان تحصیلات عالی در بهار 1402 هجری قمری حدود 12.1 درصد بوده است. یعنی این نرخ در بهار امسال 0.5 درصد کاهش داشته است. تعداد فارغ التحصیلان مرد و زن بیکار در بهار 1403 هجری قمری به ترتیب تقریباً 415177 و 477156 بیکار بوده است. به این ترتیب نرخ بیکاری در میان فارغ التحصیلان مرد به 8/7 درصد و نرخ بیکاری در میان فارغ التحصیلان زن به 20 درصد رسید.

از سوی دیگر، نرخ بیکاری در میان جمعیت 15 ساله و اکثر فارغ التحصیلان آموزش عالی شهری در بهار امسال به 11.2 درصد رسید. نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و اکثر فارغ التحصیلان مناطق شهری در بهار 1402 هجری شمسی حدود 11.6 درصد بوده که نسبت به بهار 1403 0.4 درصد کاهش داشته است. نرخ بیکاری در میان جمعیت 15 ساله و اکثر فارغ التحصیلان آموزش عالی در مناطق روستایی در بهار امسال به 15.1 درصد رسید. نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و اکثر فارغ التحصیلان روستایی در بهار 1402 هجری شمسی حدود 17.4 درصد بوده که نسبت به بهار 1403 2.3 درصد کاهش داشته است.

در بهار 1403 هجری شمسی درصد جمعیت شاغل فارغ التحصیل آموزش عالی به 6/27 درصد از کل جمعیت شاغل رسید. بررسی تغییرات رخ داده در این شاخص نشان می دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل 1.1 درصد افزایش داشته است. درصد فارغ التحصیلان شاغل از کل نیروی کار 23.7 درصد و سهم فارغ التحصیلان زن شاغل از کل نیروی کار 48.1 درصد بوده است. این بدان معناست که این درصد در میان زنان 24.4 واحد درصد بیشتر از مردان است.

در بهار 1403 هجری شمسی، درصد جمعیت شاغل فارغ التحصیل آموزش عالی از کل کارگران مناطق شهری به 2/33 درصد رسید. بررسی تغییرات رخ داده در این شاخص نشان می دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل 0.9 درصد افزایش داشته است. در بهار 1403 هجری شمسی، درصد جمعیت شاغل فارغ التحصیلان آموزش عالی از کل کارگران مناطق روستایی به 2/9 درصد رسید. بررسی تغییرات رخ داده در این شاخص نشان می دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل 0.5 درصد افزایش داشته است.

68.4 درصد درصد فارغ التحصیلان زن بیکار از کل بیکاران است

درصد فارغ التحصیلان آموزش عالی بیکار از کل بیکاران در بهار 1403 هجری قمری حدود 43 درصد بوده است. درصد بیکاران فارغ التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران در بهار 1402 هجری شمسی حدود 40.8 درصد بوده است که نسبت به بهار 1403 هجری شمسی 2.2 واحد درصد افزایش داشته است. درصد فارغ التحصیلان بیکار از کل بیکاران به 30.2 درصد و درصد فارغ التحصیلان زن بیکار از کل بیکاران به 68.4 درصد رسیده است. یعنی این سهم در بین زنان 38.2 واحد درصد بیشتر از مردان است.

درصد فارغ التحصیلان آموزش عالی بیکار از کل بیکاران شهری در بهار 1403 هجری قمری حدود 45.6 درصد بوده است. درصد فارغ التحصیلان تحصیلات عالی بیکار از کل جمعیت بیکار روستایی در بهار 1403 هجری قمری حدود 29.2 درصد بوده است. یعنی این سهم در مناطق شهری 16.4 واحد درصد بیشتر از مناطق روستایی است.

چرا نرخ بیکاری در بین فارغ التحصیلان زن در مقایسه با فارغ التحصیلان مرد بیشتر است؟

در بسیاری از کشورها، زنان با وجود داشتن تحصیلات عالی، فرصت های شغلی کمتری نسبت به مردان دارند. اما چرا فارغ التحصیلان زن کمتر از فارغ التحصیلان مرد وارد بازار کار می شوند؟ در واقع، نابرابری اقتصادی می تواند زنان را تحت فشار اقتصادی قرار دهد و باعث شود زنان دارای تحصیلات عالی به مشاغل کم دستمزد یا نیمه وقت روی بیاورند یا حتی تمایلی به ورود به بازار کار نداشته باشند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری خصوصی برای توسعه مهارت‌های شغلی زنان در کشور انجام نمی‌شود. همیشه مسائلی مانند دریافت دستمزد کمتر و به دست آوردن مشاغل و فرصت های شغلی مناسب برای زنان در کشورهای مختلف وجود دارد. اما این موضوع در کشورهای در حال توسعه بارزتر است.

نرخ بیکاری در بین تحصیلکردگان جهان چقدر است؟

نرخ بالای بیکاری در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی به یکی از مهم ترین چالش های اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده است. با وجود افزایش دسترسی به آموزش عالی و تعداد فزاینده فارغ التحصیلان، بسیاری از این افراد پس از اتمام تحصیلات خود برای ورود به بازار کار با مشکلات جدی مواجه هستند. این مشکل تنها به دلیل عدم تطابق بین مهارت های آموزشی و نیازهای واقعی بازار کار نیست، بلکه عوامل دیگری مانند رکود اقتصادی، افزایش رقابت برای مشاغل تخصصی و فرصت های شغلی محدود در برخی رشته ها نیز در این امر نقش دارند. کشورهای مختلف در تلاش هستند تا راهکارها و سیاست های جدیدی را برای کاهش نرخ بیکاری در میان فارغ التحصیلان اجرا کنند که از جمله آنها می توان به اصلاح نظام آموزشی و تقویت ارتباط بین دانشگاه و صنعت اشاره کرد. گسترش آموزش عالی و افزایش تعداد فارغ التحصیلان در رشته هایی که تقاضای کمتری برای کار وجود دارد، منجر به افزایش رقابت برای فرصت های شغلی و افزایش نرخ بیکاری در این مقوله شده است. عدم توسعه کافی در برخی از صنایع و بخش های اقتصادی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، منجر به جذب محدود کارگران تحصیل کرده شده است. حتی در کشورهایی که رشد اقتصادی سریعی دارند، این رشد به تنهایی نتوانسته فرصت های شغلی کافی را برای فارغ التحصیلان فراهم کند.

بر اساس داده های بانک جهانی، نرخ بیکاری در میان افراد تحصیل کرده در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است که نشان می دهد نرخ بیکاری در میان افراد تحصیل کرده در کشورهایی مانند اردن، سودان، تونس، رواندا و آفریقای جنوبی بالا است. به عنوان مثال، نرخ بیکاری در میان افراد تحصیل کرده در اردن 27.4 درصد است. از سوی دیگر، نرخ بیکاری در میان افراد تحصیل کرده در جمهوری چک 0.7 درصد است. نرخ پایین بیکاری تحصیل کرده در جمهوری چک در مقایسه با اردن نشان دهنده تفاوت های مهم در سیستم آموزشی، ساختار اقتصادی و سیاست های بازار کار در این دو کشور است. در جمهوری چک، سیستم آموزشی با نیازهای بازار کار سازگارتر است و اقتصاد متنوع تری وجود دارد که فرصت های شغلی بیشتری برای فارغ التحصیلان ایجاد می کند. از سوی دیگر، اردن با چالش هایی مانند عدم تطابق مهارت های فراگیران با نیازهای بازار کار و محدودیت های اقتصادی مواجه است که منجر به نرخ بالای بیکاری در این گروه شده است. ایران نیز یکی از کشورهای با نرخ بیکاری فزاینده در میان تحصیلکردگان است که 12.9 درصد برآورد شده است.

آیا دولت می تواند مشکل بیکاری تحصیلکردگان را حل کند؟

سیاست های حمایت کننده از کارآفرینی و تشویق فارغ التحصیلان به ایجاد پروژه های کوچک می تواند یکی از راهکارهای موثر برای کاهش بیکاری در این قشر باشد. در نهایت، کاهش نرخ بیکاری در میان فارغ التحصیلان نیازمند رویکردی جامع است که علاوه بر اصلاحات آموزشی، تقویت بازار کار، توسعه صنایع جدید و بهبود مهارت های بین فردی و نرم در نیروی کار را شامل می شود. تجربه کشورهای موفق در این زمینه نشان می دهد که با اعمال سیاست های هوشمندانه و هماهنگ می توان این مشکل را حل کرد و فرصت های شغلی مناسب تری را برای فارغ التحصیلان فراهم کرد.

دولت چهاردهم می تواند به چند حوزه برای کاهش نرخ بیکاری تحصیلکردگان توجه کند. ارتقای مهارت های عملی و کارآفرینی فارغ التحصیلان بسیار مهم است. در واقع، با ارائه دوره های آموزشی متناسب با نیازهای بازار کار و ارتقای قابلیت های کارآفرینی، فارغ التحصیلان می توانند برای ایجاد فرصت های شغلی جدید و ورود به بازار کار آماده شوند.

برقراری ارتباط موثر بین دانشگاه ها و صنایع مختلف نقش مهمی در کاهش بیکاری دارد. همسویی آنچه که دانشگاه ها تدریس می کنند با نیازهای واقعی بازار کار می تواند به جذب فارغ التحصیلان به مشاغل مرتبط کمک کند. برگزاری دوره های کارآموزی و پروژه های مشترک بین دانشجویان و شرکت ها می تواند تجربه عملی مورد نیاز را به آنها بدهد. علاوه بر این، سرمایه گذاری در بخش های نوآوری و فناوری می تواند فرصت های تجاری جدید و سودآوری ایجاد کند. دولت می تواند با تمرکز بر فناوری های جدید مانند هوش مصنوعی و انرژی پاک، فرصت های شغلی مدرن و جذابی را برای افراد تحصیل کرده فراهم کند.

نظام آموزشی کشور نیز باید به گونه ای تغییر کند که به جای تمرکز بر آموزش نظری، مهارت های عملکردی را تیز کند و مشکلات عملی را حل کند. این تغییرات به فارغ التحصیلان کمک می کند تا بهتر با نیازهای بازار کار سازگار شوند. در نهایت حمایت از شرکت های دانش بنیان و تشویق به توسعه در مناطق کمتر توسعه یافته می تواند به ایجاد فرصت های شغلی جدید و کاهش نرخ بیکاری در مناطق مختلف کشور کمک کند. دولت چهاردهم با اجرای این اقدامات می تواند به بهبود وضعیت اشتغال و کاهش بیکاری در بین فراگیران کمک کند.