سالروز تاسیس شورای نگهبان؛ نهادی برای پاسداری از شرع مقدس و قانون اساسی

آژانس خبری مرحله – در نظام جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهادهای حکومتی محسوب می‌شود، به گونه‌ای که عدم حضور آن در شورای قانون‌گذاری موجب بطلان شورا و ابطال مصوبات می‌شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، کارشناسان قانون اساسی و نخبگان سیاسی همانند نهضت مشروطه تصمیم به تشکیل نهادی گرفتند که وظیفه اصلی آن پاسداری از این دو موضوع مهم بود. در راستای پاسداری از شرع مقدس و قانون اساسی، شورای نگهبان در قانون اساسی گنجانده شد و این نهاد مهم و حیاتی در 5 تیر 1359 با 6 حقوقدان و 6 حقوقدان رسماً فعالیت خود را آغاز کرد.

در قانون اساسی مصوب 1358 شمسی نام این شورا «شورای نگهبان» آمده است. اما در بازنگری قانون اساسی، بند «قانون اساسی» حذف شد. زیرا شورای نگهبان تنها ناظر و حافظ قانون اساسی نیست، بلکه وظیفه پاسداری از شرع را نیز بر عهده دارد.

بر اساس اصل 93 قانون اساسی، شورای نگهبان وظیفه دارد کلیه مصوبات شورا را از نظر عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی مورد بررسی قرار دهد تا در صورت عدم مغایرت تصمیمات شورا با قانون اساسی و شرع. استانداردها، قانونی می شوند.

شورای نگهبان علاوه بر این نقش برجسته، وظیفه نظارت بر انتخابات را بر عهده دارد و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز محسوب می شود. دلیل اصلی نامگذاری این نهاد به «شورای نگهبان»، مسائل صیانت و پاسداری از «احکام اسلامی» و پاسداری از «قانون اساسی» است.

حضرت امام خمینی (ره) همواره در مقاطع مختلف در تبیین جایگاه والای شورای نگهبان بیانات مختلفی داشته اند.

در این قسمت 6 قسمت از مهمترین بیانات امام راحل در مورد شورای نگهبان را مرور می کنیم.

1- شورا و شورای نگهبان را هر وقت مقتضی تایید کرده ام. (28 اردیبهشت 1362)

2- هشدار می دهم که تضعیف و توهین به فقهای شورای نگهبان برای کشور و اسلام خطرناک است… به شورای نگهبان هشدار می دهم که در کار خود ثابت قدم باشد و با تمام قاطعیت و دقت و توکل به خداوند متعال کار کند. (25 اردیبهشت 1363)

3- نهاد شورای نگهبان همواره از تایید اینجانب برخوردار بوده و به هیچ وجه تضعیف نشده و نخواهد شد. این نهاد باید همواره در خدمت به اسلام و مسلمین هوشیار و کوشا باشد. (23 دی 1366)

4- من 100 درصد با بنیاد شورای نگهبان موافقم و معتقدم باید قوی و ماندگار باشد. آقایان باید بگویم که من فقهای شورای نگهبان را که اهل علم و دانش هستند منصوب کردم و احترام به آنها و حفظ جایگاهشان را لازم می دانم. (روزنامه الامام ج 19 ص 43)

5- مصوبه شورای نگهبان نه مخالف قانون است و نه مخالف اسلام، بلکه یک اقدام است و همه باید آن را بپذیریم. (روزنامه الامام ج 14 ص 377)

6- شورای محترم نگهبان که حافظ احکام مقدس اسلام و قانون اساسی است به تایید اینجانب رسید. وظیفه آنها مقدس و بسیار مهم است و باید با قاطعیت به وظایف خود عمل کنند. البته به اهمیت حفظ نظام جمهوری هم توجه دارند که با هیچ فرمان و دستوری خللی در آن ایجاد نمی شود و برای حفظ آن نباید تلاشی کرد و معلوم است که آقایان با خود تحت تأثیر هیچ جوّی قرار نمی گیرند. شرایط تعهد. (کتاب الامام ج 19 ص 155)

رهبر معظم انقلاب همچنین در 8 بهمن 1394 در دیدار با مردم آذربایجان شرقی گفتند: «یکی از چیزهایی که امروز به دنبال آن هستند، تخریب شورای نگهبان است، خواهران و برادران عزیز! شورای نگهبان از اول انقلاب تا کنون در چند نکته کلیدی در کشور و نظام جمهوری اسلامی اختلاف نظر داشتند و از جمله آنها شورای نگهبان بود که برخی افراد داخلی را محاکمه کردند غافل و سهل انگاری کردند، اما توانستند شورای نگهبان را تشکیل دهند -البته نتوانستند و نخواهند توانست- و حالا در تصمیمات شورای نگهبان تشکیک کنند. جوانان عزیز ما باید به این نکته توجه کنند: وقتی تصمیمات شورای نگهبان زیر سوال رفت و ادعای غیرقانونی بودن آن شد، وقتی انتخابات غیرقانونی است و نتیجه آن چیست؟ اینکه شورایی که بر اساس این انتخابات تشکیل می شود، غیرقانونی است. معنای مشروعیت مجلس این است که ظرف چهار سال، هر قانونی که در این مجلس تصویب شود، باطل می شود. یعنی چهار سال کشور در خلاء پارلمانی و قانونی بماند. تخریب شورای نگهبان یعنی این و دشمن هم همین را می خواهد. البته کسانی که با دشمن درونی هم عقیده هستند، اکثرشان نمی دانند چه کنند. من کسی را به خیانت متهم نمی کنم. اهمیتی نمی دهند، توجه نمی کنند، اما حقیقت ماجرا این است. تخریب شورای نگهبان که ما شورای نگهبان را زیر سوال می بریم و می گوییم تصمیماتش خلاف قانون بوده، تخریب شورای نگهبان نیست، تخریب انتخابات است، تخریب مجلس است، تخریب مجلس است. چهار سال قانون گذاری در مجلس؛ آنها به دنبال این هستند. ببین چقدر هوشمندانه نقشه می کشند.»

شورای نگهبان 12 عضو دارد. نیمی از اعضای آن حقوقدان و نیمی دیگر حقوقدان هستند.

شرایط و نحوه تعیین فقها و فقها به شرح زیر است:

1- فقهای شورای نگهبان

بر اساس اصل 91 قانون اساسی، انتخاب فقها توسط شورای نگهبان برای مقام رهبری است. مقام رهبری از بین فقها کسانی را که واجد شرایط و صلاحیت (فقه، عدالت و آگاهی از مقتضیات و مسائل معاصر) باشند به عضویت شورای نگهبان منصوب می کند.

۲- وکلای شورای نگهبان

قانون اساسی در مورد انتصاب وکلا مراحل زیر را پیش بینی می کند:

الف- ارائه توسط رئیس مرجع قضایی. رئیس قوه قضائیه در مرحله اول تعدادی از وکلای واجد شرایط را به مجلس نمایندگان معرفی می کند.

ب- انتخاب شورای اسلامی. شورای اسلامی فقهای مورد نیاز را از بین فقهای معرفی شده انتخاب می کند.

ب) مدت عضویت در شورای نگهبان

طبق اصل 92 قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می شوند. بر اساس این اصل، در اولین دوره پس از سه سال، نیمی از اعضای هر گروه با قرعه کشی جایگزین می شوند و اعضای جدید به جای آنها انتخاب می شوند. فرآیند تغییر اعضا با توجه به عضویت نیمی از اعضا در اولین جلسه به مدت سه سال انجام می شود به طوری که هر سه سال یکبار نیمی از اعضای فقیه و فقیه در شورا تغییر می کنند. به این ترتیب اعضای جدید از توان و تجربه شش عضو قبلی شورا بهره مند خواهند شد.

ج) اختیارات شورای نگهبان

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظایف متعددی را برای شورای نگهبان مشخص کرده است. بیشتر این وظایف بین فقها و حقوقدانان مشترک است و برخی وظایف منحصر به فقیه است.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظیفه نظارت بر مصوبات مجلس و قوانین مصوب دولت را بر عهده شورای نگهبان گذاشته است (اصول 85 و 72 قانون اساسی). فلسفه نظارت بر قوانین و مصوبات، حفظ «شریعت» و «قانون اساسی» است. تصمیمات شورای اسلامی و آئین نامه های مصوب دولت پس از تصویب به شورای نگهبان ارسال می شود در صورتی که شورا تشخیص دهد که این مصوبه مغایر موازین شرع و قانون اساسی است، برای بررسی مجدد به شورا بازگردانده می شود. مجلس موظف است ایرادات مصوبه را اصلاح و برای بررسی مجدد به شورای نگهبان ارسال کند. اگر شورا تشخیص ندهد که این اصلاحیه مغایر با قانون اساسی و موازین شرعی است.

انتهای پیام/