ایران در شاخص آمادگی دولت در هوش‌مصنوعی در رتبه ۹۴ ایستاد
به گزارش یورنا، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک) به تحلیل جایگاه ایران در شاخص جهانی آمادگی دولت در حوزه هوش مصنوعی و روند تغییرات کشورهای منطقه در این شاخص پرداخت.
“شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی” برای سال 2023، تهیه و نوشته شده توسط مدیریت موسسه بینش آکسفورد؛ ایران در رتبه 94 جهان (با مجموع امتیاز 42.07) قرار دارد. در این گزارش 193 کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند و در فهرست نهایی قرار گرفتند. در گزارش سال 2022 این شاخص، ایران در بین 181 کشور، رتبه 75 جهانی (با مجموع امتیاز 30/45) را به خود اختصاص داده است. نمودار 1 روند جایگاه ایران را در این شاخص در سال های گذشته نشان می دهد.
نمودار 1. روند سالانه جایگاه جهانی ایران در «شاخص جهانی آمادگی هوش مصنوعی دولت»
پتانسیل تحول آفرین هوش مصنوعی غیرقابل انکار است و دولت های سراسر جهان تاثیر آن را درک کرده اند. دولت‌ها نه تنها در تلاش برای تسهیل نوآوری مرتبط با هوش مصنوعی و ایجاد چارچوب‌های نظارتی هستند، بلکه در تلاش هستند تا این فناوری را در خدمات عمومی نیز اعمال کنند. با این حال، یافتن راه هایی برای اطمینان از پذیرش موثر هوش مصنوعی به نفع عموم همچنان یک چالش است. شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی به دنبال پاسخ به این سوال است. سوال اصلی که این شاخص به آن پاسخ می‌دهد این است که دولت‌ها تا چه اندازه آمادگی بکارگیری هوش مصنوعی در ارائه خدمات عمومی به شهروندان خود را دارند.
“شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی” ترکیبی از 39 شاخص است که در 10 شاخص و سه بعد طبقه بندی می شوند. ایران در بعد «دولت» رتبه 124، در بعد «فناوری» رتبه 61 و در بعد «داده و زیرساخت» رتبه 88 را دارد. در جدول 1، امتیاز و رتبه ایران در سه بعد و 10 شاخص کلیدی «شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی» نشان داده شده است.
داده های جدول بالا نشان می دهد که ایران در بعد فناوری، داده و زیرساخت بهتر از بعد دولتی عمل کرده است. اما چالش‌های جدی در زمینه‌های پذیرش هوش مصنوعی و بلوغ فناوری، به‌ویژه در سطح حاکمیت و توسعه استراتژی کلی وجود دارد. در نمودارهای دوم تا چهارم، روند جایگاه جهانی ایران در سه بعد اصلی «شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی» ارائه شده است.
بر اساس نمودارهای فوق، جایگاه جهانی ایران در سال های اخیر از نظر ارزیابی این شاخص با فراز و نشیب همراه بوده است. شاخص جهانی آمادگی هوش مصنوعی علاوه بر گزارش نمرات و رتبه بندی کشورها در ابعاد مختلف، نمرات و رتبه بندی کشورها در ابعاد کوچکتر را نیز در بر می گیرد. همانطور که گفته شد، این شاخص تقریباً 39 شاخص مختلف را برای ارزیابی کشورها ترکیب می کند. در جدول دوم، امتیاز و رتبه ایران در معیارهای ارزیابی «شاخص آمادگی دولت جهانی در حوزه هوش مصنوعی» نشان داده شده است. بر این اساس، بهترین رتبه ایران در اقدامات حفاظت از داده ها و قوانین حریم خصوصی، زیرساخت 5G و اشتراک تلفن همراه به دست آمد. ایران همچنین از نظر معیارهای کیفیت سیستم ها، نظارت و مسئولیت پذیری در پایین ترین رتبه قرار دارد.
جدول 2. امتیاز و رتبه ایران در معیارهای ارزیابی «شاخص جهانی آمادگی دولت در هوش مصنوعی» در سال 2023
|
ابعاد |
رتبه از 193 |
یک نتیجه |
|
1. دولت |
124 |
31. 56 |
|
1 – 1. چشم انداز |
80 |
0. 00 |
|
1-1-1. استراتژی هوش مصنوعی |
80 |
0. 00 |
|
1 – 2. حکمرانی و اخلاق |
112 |
44. 01 |
|
1-2-1. قوانین حفاظت از داده ها و حریم خصوصی |
1 |
100. 00 |
|
1-2-2. امنیت سایبری |
63 |
81. 06 |
|
1-2-3. تنظیم و نظارت بر کیفیت |
184 |
18. 20 |
|
1-2-4. اصول اخلاقی |
41 |
0. 00 |
|
1-2-5. مسئولیت پذیری |
175 |
20. 80 |
|
1 – 3. قابلیت دیجیتال |
91 |
53. 40 |
|
1-3-1. خدمات آنلاین |
131 |
41. 96 |
|
1-3-2. زیرساخت های اساسی فناوری اطلاعات |
25 |
84. 50 |
|
1-3-3. – تشویق سرمایه گذاری دولت در فناوری های نوظهور |
107 |
33. 74 |
|
1 – 4. قابل قبول بودن |
163 |
28. 85 |
|
1-4-1. اثربخشی دولت |
153 |
32. 40 |
|
1-4-2. واکنش دولت به تغییرات |
153 |
31. 89 |
|
1-4-3. داده های تامین و تدارکات |
162 |
22. 25 |
|
2. تکنولوژی |
61 |
38. 77 |
|
2 – 1. بلوغ |
81 |
23. 65 |
|
2-1-1. تعداد استارت آپ های تکشاخ هوش مصنوعی چند میلیارد دلاری (تبدیل لگاریتمی) |
13 |
0. 00 |
|
2-1-2. تعداد استارت‌آپ‌های تکشاخ چند میلیارد دلاری غیر از هوش مصنوعی (با تبدیل لگاریتمی) |
43 |
0. 00 |
|
2-1-3. ارزش تجارت خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات (سرانه) (با تبدیل لگاریتمی) |
150 |
19. 16 |
|
2-1-4. ارزش تجارت کالاهای ICT (به ازای هر نفر) (با تبدیل لگاریتمی) |
113 |
41. 54 |
|
2-1-5. هزینه نرم افزار کامپیوتر |
16 |
57. 55 |
|
2 – 2. توانایی نوآوری |
60 |
47. 05 |
|
2-2-1. زمان لازم برای رسیدگی به مقررات دولتی |
40 |
96. 03 |
|
2-2-2. در دسترس بودن سرمایه سرمایه گذاری |
86 |
10. 17 |
|
2-2-3. هزینه های تحقیق و توسعه (با تبدیل لگاریتمی) |
56 |
31. 43 |
|
2-2-4. سرمایه گذاری شرکتی در فناوری های نوظهور |
155 |
27. 75 |
|
2-2-5. مقالات پژوهشی در زمینه هوش مصنوعی (تبدیل لگاریتمی) |
18 |
69. 88 |
|
2 – 3. سرمایه انسانی |
60 |
45. 62 |
|
2-3-1. فارغ التحصیلان رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات |
6 |
50. 92 |
|
2-3-2. فعالیت در GitHub (با تبدیل لگاریتمی) |
106 |
35. 13 |
|
2-3-3. فارغ التحصیلان زن در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات |
118 |
62. 32 |
|
2-3-4. آموزش عالی با کیفیت در مهندسی و فناوری |
34 |
70. 22 |
|
2-3-5. مهارت های ICT |
137 |
9. 48 |
|
3. داده ها و زیرساخت ها |
88 |
55. 88 |
|
3 – 1. زیرساخت |
71 |
49. 37 |
|
3-1-1. زیرساخت های ارتباطی |
72 |
73. 00 |
|
3-1-2. ابر رایانه ها (با تبدیل لگاریتمی) |
35 |
0. 00 |
|
3-1-3. کیفیت پهنای باند |
142 |
34. 60 |
|
3-1-4. زیرساخت 5G |
1 |
100. 00 |
|
3-1-5. فناوری های نوظهور را بپذیرید |
122 |
39. 26 |
|
3 – 2. در دسترس بودن داده ها |
96 |
54. 38 |
|
3-2-1. باز کردن داده ها |
94 |
35. 75 |
|
3-2-2. حاکمیت داده |
83 |
0. 00 |
|
3-2-3. اشتراک تلفن همراه |
1 |
100. 00 |
|
3-2-4. خانوارهایی که به اینترنت دسترسی دارند |
89 |
79. 47 |
|
3-2-5. قدرت آماری |
123 |
56. 69 |
|
3 – 3. بسه |
139 |
63. 89 |
|
3-3-1. هزینه ارزان ترین دستگاه متصل به اینترنت (درصد تولید ناخالص داخلی سرانه ماهانه) |
161 |
29. 78 |
|
6-2-5. شکاف جنسیتی در دسترسی به اینترنت |
27 |
98. 00 |
بر اساس جدول 2، ایران در 14 معیار ارزیابی «شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت جهانی» در بین 50 کشور برتر قرار دارد. اما با نگاهی به جدول دوم می توان متوجه شد که توانمندی ها و ضعف های ایران در حوزه هوش مصنوعی کجاست. در جدول III این قابلیت ها و ضعف ها گزارش شده است.
داده های جدول 3 نشان می دهد که بیشتر توانمندی های ایران در حوزه های علمی و آموزش عالی متمرکز است. به عنوان مثال، مقالات پژوهشی در زمینه هوش مصنوعی، فارغ التحصیلان رشته های STEM و جمعیت تحصیل کرده دانشگاهی از جمله خروجی های آموزش عالی در ایران هستند.
بر اساس این گزارش، ایران در سال 2023 در بین کشورهای منطقه رتبه هفدهم را به خود اختصاص داده است. در جدول چهارم امتیاز و جایگاه کشورهای منطقه در این گزارش آمده است. همچنین رتبه بندی جهانی کشورهای منطقه را در مقایسه با ویرایش قبلی «شاخص آمادگی دولت جهانی در زمینه هوش مصنوعی» نشان می دهد. این در حالی است که ترکمنستان با 33 پله پیشرفت و ایران با 19 پله سقوط، بیشترین تغییر را در رتبه بندی تا سال 2022 در منطقه ایجاد کرده است.
جدول 4. امتیاز و جایگاه کشورهای منطقه در «شاخص جهانی آمادگی دولت در زمینه هوش مصنوعی» در سال 2023
در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، تفاوت های قابل توجهی در میزان تمایل دولت ها به پذیرش هوش مصنوعی مشاهده شده است. این منطقه از نظر دامنه امتیاز رتبه سوم را در شاخص هوش مصنوعی دارد. تفاوت واضحی را می توان بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مشاهده کرد که میانگین نمرات آنها به ترتیب 38.89 و 51.11 است. با این حال، مصر در شمال آفریقا یک استثناست و توانسته است جایگاهی را در بین 10 کشور برتر منطقه به دست آورد. امارات متحده عربی که در تمامی ابعاد این شاخص امتیازات نسبتا بالایی را کسب کرده است، رتبه اول منطقه و هجدهمین رتبه جهانی را دارد.
در سال 2023، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شاهد تحولات مهمی در زمینه حکمرانی و اصول اخلاقی هوش مصنوعی خواهد بود. مصر با معرفی «منشور هوش مصنوعی مسئولانه» پیشرفت های چشمگیری در این زمینه داشته است. این منشور اقدامات عملی را برای توسعه، مدیریت و استفاده مسئولانه از سیستم های هوش مصنوعی ارائه می دهد. این منشور از دستورالعمل های سازمان های بین المللی مانند OE، CD، یونسکو، WHO الهام گرفته شده است. اتحادیه اروپا آماده شده و در تلاش است تا آگاهی از ملاحظات اخلاقی هوش مصنوعی را در میان همه سهامداران در اکوسیستم هوش مصنوعی ارتقا دهد.
عربستان سعودی همچنین منشور اخلاقی هوش مصنوعی خود را منتشر کرده است که هدف آن کاهش اثرات منفی احتمالی سیستم های هوش مصنوعی و حفاظت از حریم خصوصی و داده های شخصی است. این چارچوب شامل یک سیستم طبقه بندی ریسک مربوط به پیاده سازی و مدیریت هوش مصنوعی است و شباهت هایی با قوانین پیشنهادی اتحادیه اروپا در مورد هوش مصنوعی دارد. از طریق این اصول، دولت عربستان سعودی در تلاش است تا فرآیندهای تصمیم گیری مرتبط با هوش مصنوعی را به گونه ای اجرا کند که عدالت و انصاف را برای شهروندان تضمین کند.
در سال‌های اخیر، کشورهای منطقه بهبود زیرساخت‌های داده و ارتباطات را به عنوان یک اولویت در نظر گرفته‌اند. بحرین ششمین برنامه ملی مخابرات خود را منتشر کرد که بر نیاز به زیرساخت های انعطاف پذیر و پایه های ارتباطی برای ادغام فناوری های جدید مانند هوش مصنوعی تاکید می کند. علاوه بر این، این برنامه شامل برنامه هایی برای توسعه استراتژی هوش مصنوعی ملی است.
سرمایه گذاری در مراکز داده نیز در این منطقه افزایش یافته است. به عنوان مثال، هواوی پارک ابری خود را در ریاض راه اندازی کرد و عمان با SAP برای راه اندازی یک مرکز داده ابری خصوصی شریک شد. مصر همچنین میزبان یک مرکز داده بسیار بزرگ با سرمایه گذاری 250 میلیون دلاری خواهد بود. این تحولات بر آمادگی منطقه در زمینه «داده‌ها و زیرساخت‌ها» تأثیر می‌گذارد.
چالش اصلی برای ادغام موثر هوش مصنوعی در عملیات دولتی، نیروی کار ماهر است. در این زمینه، ولسوالی که در حال حاضر میانگین 44.70 است، نیاز به بهبود دارد. یکی از امیدوارکننده ترین پروژه ها در این زمینه، برنامه «Coders» در امارات متحده عربی است که با برگزاری رویدادهایی مانند «هکاتون ها»، کنفرانس ها و برنامه های آموزشی، ارتباط بین جامعه فناوری محلی و تأثیرگذاران جهانی را تسهیل می کند. علاوه بر این، چندین کشور از جمله عراق، تونس و بحرین اسناد چشم انداز هوش مصنوعی خود را اعلام کرده اند که گامی مهم در جهت ارتقای آمادگی دولت های منطقه برای پذیرش هوش مصنوعی است.
شایان ذکر است که در ویرایش 2023 «شاخص آمادگی دولت جهانی در زمینه هوش مصنوعی»، «آمریکا» با امتیاز 84.80 در رتبه اول جهان قرار گرفت و پس از آن «سنگاپور» و «انگلیس» قرار گرفتند. فنلاند و کانادا نیز در رتبه های دوم تا پنجم قرار گرفتند.
انتهای پیام/
